Een paard dat wat stijfjes van stal komt, af en toe onregelmatig of kreupel is en moeite heeft met oefeningen waarbij buiging van de gewrichten wordt gevraagd…

Als u dit herkent, is de kans aanwezig dat uw paard last heeft van (een vorm van) artrose. Met moderne (veterinaire) behandelingen en managementmogelijkheden kan een paard langer actief blijven als ‘happy athlete’ en genieten van een betere kwaliteit van leven.

ACHTERGROND

Artrose is een ongewenste diagnose for ieder paard, ongeacht het gebruiksdoel, of het nu (top)sport of recreatie betreft. Of de situatie nou plotseling ontstaat na een ongeluk of met geleidelijk toenemende stijfheid erger wordt, het betekent hetzelfde: chronische ontsteking veroorzaakt een permanente achteruitgang van het kraakbeen in de gewrichten van het paard. Deze schade is onomkeerbaar: de realiteit is dat het bijna onmogelijk is om het gewricht te repareren of artrose te genezen. Het doel is de ontsteking, pijn en verdere schade te verminderen.
Hoe vervelend het bovenstaande ook klinkt, huidige onderzoeken zijn erop gericht nieuwe behandelingen te ontwikkelen en managementtechnieken te onderzoeken die het paard helpen langer het werk te kunnen doen. Zodat het paard comfortabeler kan leven met artrose. Hieronder volgt een overzicht van hoe artrose zich ontwikkelt, hoe er mee omgegaan (‘gemanaged’) kan worden en wat de beschikbare behandelingen zijn.
 
De negatieve spiraal
De knieёn en het sprong- (halverwege achterbeen) en kootgewricht zijn ontworpen om te buigen, om samengedrukt en om uitgerekt te worden tot wel duizenden keren per dag, jaren achter elkaar. Daarbij moet het gewicht van het dier ondersteund schokken opvangen.
Wanneer een paard beweegt, kan het bewegen en samendrukken hele kleine schade veroorzaken in de structuren van het gewricht. Deze schade kan milde ontstekingsreacties veroorzaken, die nodig zijn voor reparatie. Onder normale omstandigheden houdt het afweersysteem de ontsteking onder controle en blijft het gewricht gezond en stevig. Soms echter is de ontsteking dusdanig opgelopen dat het door de natuurlijke afweer van het lichaam niet meer in de hand gehouden kan worden. Op dat moment breken de ontstekingsenzymen de smerende vloeistof in het gewricht (synoviaalvloeistof) af, die daardoor dunner wordt en minder goed de smering verzorgt. Verder gaan bouwstenen (proteoglycanen) en steunweefsel (collageen) verloren, waardoor het gewrichtskraakbeen het vermogen verliest het water voor de smering vast te houden. Vervolgens stimuleert deze schade de ontsteking, waardoor de gewrichtsspleet wordt gevuld met (ander) vocht dat leidt tot druk, pijn en stijfheid. Het toenemen van de ontstekingsenzymen resulteert in verdere afbraak van de gewrichtsvloeistof, wat weer zorgt voor meer schade aan het gewrichtskraakbeen.

 
Behandelmogelijkheden
Artrose is moeilijk te genezen, maar diverse behandelingen kunnen de ontstekingscyclus stoppen of afremmen, de pijn verlichten, de stijfheid verminderen en/of het herstel (nieuwvorming) van het kraakbeen zoveel mogelijk ondersteunen.

Medicatie
Algemeen kan gezegd worden dat medicatie effectief is in het verminderen van de ontsteking die gepaard gaat met de zwelling en de pijn. Vanwege de lage kosten en gemakkelijke manier van toedienen is fenylbutazon (buut) lang de eerste behandeloptie geweest, maar dit is niet de beste keus op lange termijn, omdat het de wand van het maag-darmkanaal kan beschadigen. Het wordt nog wel voorgeschreven bij kortdurende (2 weken) oplaaiende artrose-aanvallen. Daarnaast worden diverse andere non-steroidal anti inflammatory drugs (NSAIDs), zoals metacam, voorgeschreven om de pijn te verlichten en de ontsteking te remmen. Deze zouden ook wat minder irriterend zijn voor het maag-darmkanaal.

Gewrichtsinjecties
Corticosteroïden
Het gebruik van injecties met corticosteroïden rechtstreeks in de gewrichtsvloeistof van gewrichten is al bekend sinds de jaren ’50. Dit heeft bewezen de ontsteking in een gewricht te stoppen. Deze injecties zijn relatief goedkoop en krachtig. Ze werken zowel op de symptomen als de aandoening, wat betekent dat ze de pijn verlichten en de achteruitgang remmen. Deze moeten echter wel herhaald worden (6-12 maanden), wat niet wil zeggen dat ze zo lang werken; maar doordat de ontsteking uit het gewricht wordt gehaald, kan het paard weer werk verrichten en kunnen andere vormen van management worden toegepast. Injecties met corticosteroïden gecombineerd met hyaluronzuur worden vaak gebruikt in de strijd tegen artrose.

Hyaluronzuur
Hyaluronzuur is een natuurlijk bestanddeel van de gewrichtsvloeistof en van het gewrichtskraakbeen. Het kan rechtsreeks geïnjecteerd worden in de gewrichten van paarden (of via de bloedbaan) en heeft een ontstekingsremmend effect. Deze injecties lijken het lichaam ook aan te zetten tot de productie van meer hyaluronzuur, waardoor de gewrichtsvloeistof stroperiger wordt en de schokabsorberende werking in het gewricht toeneemt. 

Orale supplementen
Op dit moment zijn er een kleine 100 (!) verschillende orale supplementen op de markt, die zijn samengesteld om de gewrichten van het paard te ondersteunen. Veel daarvan bevatten stoffen die van nature in een gewricht voorkomen: glucosamine, chondroïtinesulfaat en/of hyaluronzuur. Van glucosamine wordt gedacht dat het een rol speelt bij de aanmaak en reparatie van kraakbeen. Chondroïtinesulfaat draagt bij aan de elasticiteit van het kraakbeen. Hyaluronzuur draagt bij aan de smering van het gewricht en de aanmaak van structuren waaruit het gewrichtskraakbeen bestaat.

Naast de losse componenten komen er ook steeds meer samengestelde supplementen en preparaten op de markt. Het gebruik van natuurlijke ontstekingsremmers, zoals curcumine en zwarte bes-blad is ook in sommige preparaten verwerkt, evenals diverse omega-vetzuren en groenlipmossel (bv. Synopet Equisin-Complex). Supplementen vallen niet onder dezelfde wetgeving als medicatie, en daardoor is het bewijs voor de werking ervan soms moeilijk te geven. Onderzoek bij mensen en paarden laat echter zien dat deze supplementen een beschermende werking hebben tegen het ontstaan van artrose, en dat ze ook de bestaande situatie kunnen verbeteren.


Stal en ander management
Met zorgvuldig management kan het paard met artrose nog vele jaren comfortabel verder leven. Het beleid is erop gericht het dier zoveel mogelijk te laten bewegen om de circulatie te stimuleren en de gewrichten soepel te houden. Zo wordt het risico op ontstekingen verminderd. De behoeften verschillen per paard, afhankelijk van de ernst van de artrose. Uw dierenarts kan u helpen voor uw paard het optimale regime te vinden. Er zijn echter een aantal algemene regels:

Blijf rijden als dat mogelijk is

Normaal gebruik helpt de gewrichten gezond te houden, door het stimuleren van de synoviaalvloeistof-productie en door het versterken van de spieren die de gewrichten ondersteunen. Uiteraard moet de hoeveelheid (licht) werk comfortabel blijven voor het paard en geen (extra) kreupelheid veroorzaken.

Optimaliseren weidegang
Rondlopen in de weide is ook beweging die stijfheid vermindert en waarbij het paard in z’n eigen tempo kan bewegen. Voor sommige paarden is dat ook nog het enige wat mogelijk is en echt werk is dan al snel teveel. Let daarbij bijvoorbeeld op de machtsverhoudingen binnen een kudde dieren als het paard met artrose daarin staat. Een paard dat laag in rangorde staat, zal meer worden opgejaagd, en dat kan voor een paard met artrose te veel worden. Het kan nodig zijn het paard te isoleren uit de kudde of samen te weiden met gelijksoortige paarden. Wanneer weidegang niet mogelijk is, zorg er dan voor dat het paard voldoende beweging krijgt, bijvoorbeeld aan de hand. Bedenk dat een paard een loopdier is!

Hoefmanagement en -beslag
Kies afhankelijk van het gebruiksdoel hoefbeslag dat enige demping geeft, maar ook weer niet te zacht is. Vaak leidt veel aanpassing van hoefbeslag tot problemen op andere plaatsen. Zorg in ieder geval dat het paard makkelijk kan afwikkelen, door het aanbrengen van een zogenaamde opzet waarbij de teen iets omhoog wordt gezet. Wanneer het paard geen ijzers draagt, zorg er dan voor dat de hoeven regelmatig bekapt worden zodat ze niet te lang worden. Door dit laatste kan de afwikkeling te moeizaam worden, waardoor extra krachten op de gewrichten komen te staan.

Bodemtype
Daarnaast is de keus van de bodem belangrijk. Een te harde bodem geeft te weinig demping en een te zachte bodem kan overmatig doorbuigen van de gewrichten in de hand werken. Een te zuigende bodem geeft ook weer extra tractie op de gewrichten, pezen en banden. Vermijd daarnaast ruw en ongelijk terrein. 

Let op het gewicht van uw paard en dat van uzelf

Ook bij het paard gaat ieder pondje door het mondje en het moet allemaal gedragen worden; een hoog gewicht vraagt meer van de gewrichten dan een laag gewicht. Let er daarom op dat de verhoudingen correct blijven en dat er evenwicht is in draagkracht ten opzichte van draaglast. 

Tenslotte
Met de beschreven behandelings- en managementstategieёn kunnen paarden met artrose een lang en bijna normaal leven leiden, natuurlijk afhankelijk van de ernst van de artrose. Belangrijk is het ontstaan ervan zoveel mogelijk te voorkomen en te beperken. Wees ook altijd alert op het ontstaan van veranderingen in bewegingspatroon en op alle vormen van zwelling, warmte en pijn, met name tussen het tiende en twintigste levensjaar.
 

Dit artikel wordt u aangeboden door Synopet. Synopet levert supplementen voor paarden, honden en katten. Kenmerkend voor de producten van Synopet zijn het gebruik van zeer zuivere ingrediënten en de vloeibare vorm wat voor betere opname zorgt.
Meer informatie over Synopet vindt u op www.synopet.nl